|
چگونگی پیدایش آتش نشانی در ایران
در تاريخ کشور ما آتش سوزي ، شهرهاي بسياري را به کام خود کشانده و حتي به ورطه ي نابودي کشانده است که در اين باره مي توان به «شهر سوخته » اشاره کرد .
در 67 کيلومتري جنوب زابل در استان سيستان و بلوچستان ، ويرانه هاي محلي به چشم مي خورد که به شهر سوخته شهرت دارد . اين محل در هزاره سوم پيش از ميلاد مسيح نه تنها يک شهر بسيار مهم بود بلکه پايتخت و مرکز يک منطقه فرهنگي نيز به شمار مي رفته است . کاوش هاي باستان شناسي نشان مي دهد که اين شهر در چهار دوره استقرار داشته است که در دوران مفرغ که با دوره هاي دوم و سوم استقرار شهر مقارن است، شهر سوخته به اوج شکوفايي و حداکثر وسعت و جمعيت خود مي رسد تا اين که در دوره چهارم استقرار، در اثر آتش سوزي به کلي ويران مي گردد و از بين مي رود .
اين سوختگي بسيار شديد که در همه اجزاي ساختمان هاي اين شهر ديده مي شود و همچنين پيدا شدن اسکلت انساني گواه آن است که اين آتش سوزي بسيار مهيب بوده وبه طور ناگهاني رخ داده است .
شهر شوش نيز که در حدود سه هزار سال قبل از ميلاد در توسعه و آباداني با تمدن هاي مهم آن روز يعني بابل و آشور برابري مي کرد توسط « آشور باني پال» پادشاه آشور به آتش کشيده شد .
در سال 330 قبل از ميلاد « اسکندر» بر تخت جمشيد دست يافت و اين شهر بزرگ و مشهور ، مورد هجوم سربازان مقدوني قرار گرفت؛ اهالي آن کشته شدند و خزاين آن به غارت رفت . اسکندر که پس از اين پيروزي جشن بزرگي را ترتيب داده بود با تحريک يک زن به نام « تائيس » ،کاخ باشکوه تخت جمشيد را به آتش کشيد ، از آن جايي که سقف کاخ از چوب سدر تشکيل شده بود ، حريق به زودي تمام کاخ را در بر گرفت و از آن بناي عظيم و با شکوه جز ويرانه اي بر جاي نماند . اين آتش سوزي را مي توان يکي از حريق هاي مشهور تاريخ باستان کشور به شمار آورد .
ساري نيز از آتش سوزي خانمان سوز در امان نبوده است . به عنوان مثال :« در شب سه شنبه ، دوازدهم ماه شوال 1098 ، در سرايي آتش افروختند . پس از ساعتي ، دامنه اين آتش بالا گرفت ؛ خانه هاي بسيار و مساجد و کاروان سراها طعمه آتش شد و جمعي کثير از پير و جوان جان باختند.(مرتضي راوندي،تاريخ اجتماعي ايران ،ج پنجم )
آتش نشاني و عصر بي خبري
همزمان با ايامي که ملل پيشرفته ، بعد از تحمل بهاي سنگين انهدام شهرها توسط آتش ، اهميت تأسيس و تکميل سازمان هاي آتش نشاني را به خوبي دريافته و دراين مورد به نتايج مهمي دست يافته بودند ، کشور ما تحت سلطه سلاطين قاجار، در عصر بي خبري ، دوران رکود و رخوت خود را طي مي کرد اگر چه در آن دوران سياه نيز آتش سوزي ، مدام جان و مال مردم نگون بخت را در معرض نابودي قرار مي داد ، اما از چاره جويي براي پيشگيري و مقابله با آن خبري نبود .
گاهي اين آتش سوزي ها به صورت گزارش هاي کوتاه به اطلاع شاه يا رجال وقت مي رسيد . اين گزارش هاي بيهوده ، به کمترين اقدامي جهت تأسيس تشکيلات ويژه اي براي پيشگيري و مقابله با آتش سوزي منجر نشد .
به طور کلي در آن دوران حتي نامي از « آتش نشاني » به گوش مخاطبان اين گزارش ها نرسيده بود . چنان که ، به طور مثال ، ناصرالدين شاه قاجاردر سفر به فرنگ ، هنگامي که براي مشاهده تمرين آتش نشانان و بازديد از اداره آتش نشاني دعوت مي شود ، عمليات آنها را با ديده تعجب مي نگرد و اداره آنها را موسسه اي عجيب مي نامد . توضيح آنکه در سال 1290، هنگام سفر اول ناصرالدين شاه به فرنگ و اقامت وي در شهر « حاجي طرخان » در روسيه ي تزاري ، دسته اي از آتش نشانان شهر ، مانوري را در حضور شاه قاجار اجرا مي کنند .
نکته ي تأسف آور آن که ، به رغم خطر آتش سوزي در کشور ، هيچ يک از اين مشاهدات فکر ايجاد تشکيلات مشابه در کشور را به ذهن شاه ، که در يک حکومت استبدادي خود را مرجع تمام امور لشکري و کشوري مي دانست ، نياورد و تا سالهاي سال ، شهرهاي کشور همچنان فاقد سازماني براي پيشگيري و مقابله با آتش سوزي هاي خانمان سوز بود .
البته ، در آن دوران هنگام وقوع حريق ، داروغه ها ، غير از تحصيل مداخل ، در امر اطفاء حريق نيز مي کوشيدند . هنگام سلطنت ناصرالدين شاه قاجار ، اداره اي به نام « اداره احتسابيه »وجود داشته که کار نظميه ، بلديه و عدليه ( شهرباني، شهرداري و دادگستري ) را انجام مي داده است . پليس هاي اين اداره علاوه بر مأموريت هاي ديگر هنگام وقوع آتش سوزي ، در مبارزه با آن و اطفاي آتش دخالت مي کردند .
اداره بلديه و شعبه تنظيف
در اواخر سلطنت ناصرالدين شاه وظيفه اداره احتسابيه ، به تنظيف شهر منحصر شد . از جمله آب پاشي خيابان هاي خاکي شهر که توسط جمعي « سقا » به کمک مشک هاي آب انجام مي گرفت ، تا مردم و رهگذران از گرد و خاک خيابان هاي شهر در امان باشند .
در سال 1328 هجري قمري ، هنگام نيابت عضدالملک قاجار ، اولين بلديه قانوني تهران به رياست « دکتر خليل خان اعلم الدوله ثقفي » تشکيل شد . يکي از مهم ترين وظايف اين بلديه ( شهرداري ) ، نظافت شهر به شمار مي رفت که به خاطر خاکي بودن خيابان ها ، آب پاشي خيابان ها از امور بديهي بود .
نکته قابل ذکر آن که در آن سال ها چنان چه حريقي رخ مي داد ، همين مأمورين نظافت و سقاها با امکانات اندک خود که به هيچ وجه براي اطفاي حريق مناسب نبود ، با آن مبارزه مي کردند. بديهي است که در اکثر موارد تلاش آن ها بي نتيجه مي ماند. در ساير شهرهايي که بلديه در آنجا وجود داشت نيز وضع به همين رويه مرسوم بود .
بلديه تهران و تأسيس شعبه اطفائيه
با شروع سلطنت پهلوي اول ، تصميم بر آن بود که شهرها به خصوص تهران ، سرو سامان بگيرند و وضع آبرومندي پيدا کنند. در نتيجه « بلديه » مورد توجه بيشتري قرار گرفت .
در سال هاي 1303 شمسي ، بلديه تهران يک دستگاه اتومبيل آب پاشي براي آب پاشي خيابان هاي خاکي شهر تهيه کرده بود.از آن جايي که اين کاميون به يک دستگاه موتور پمپ مجهز بود ، با تهيه چند متر لوله ، يک سرلوله و چند شير ، از آن براي اطفاء حريق هاي احتمالي نيز استفاده مي شد. از آنجايي که شهر فاقد لوله کشي آب بوده از اين تانکر براي آب فروشي به مردم نيز استفاده مي شد .
تا آن تاريخ تنها منبع تأمين آب آشاميدني مردم تهران ، جوي هاي روباز و به شدت آلوده اي بود که از کنار خيابان ها مي گذشت . به همين دليل به تدريج تقاضا براي خريد آب بيشتر شد . بنابراين ، تانکرهاي ديگري نيز خريداري شد و افراد بيشتري نيز استخدام شدند .
البته در کنار ارائه اين خدمات ، اطفاي حريق نيز به صورت وظيفه دوم بر عهده اين افراد بود.با توسعه شهر بر تعداد حريق ها افزوده شد ، در نتيجه لازم بود که اداره مشخصي مسئول مقابله با اين آتش سوزيها شود .
بدين جهت در سال 1304 يا 1305 شالوده اداره آتش نشاني ريخته شد . اين اداره که « شعبه اطفائيه » ناميده مي شد ، تحت سرپرستي بلديه تهران در گاراژي به نام « حسيني» در خيابان چراغ برق (اميرکبير) ، سه راه امين حضور ، تأسيس گرديد و بعدها با خريد تجهيزات بيشتر و ضرورت گسترش جايگاه استقرار اين خودروها و نيروهاي آتش نشاني ، گورستان حسن آباد به ايستگاه بزرگ آتش نشاني تبديل ودر اختيار اداره اطفائيه قرار گرفت .
منبع: شهرداری مهربان
|
